Thursday, May 09, 2013

6 ni Ipal thaba/sonba da kadaidagi Swasti Devi Puja, Swasti Devi Kanano?

6 ni Ipal thaba/sonba da kadaidagi Swasti Devi Puja, Swasti Devi Kanano?

Leisemngeidagi Kangleipak ngasigi Manipur kouba leipak asida Manipuri Meetei ekhoida nakongna taba wahei pareng ama lei madudi swasti devi puja aruba pujani wahei amasu hainei"Ipal di sondaba yai, swasti di sondaba yade". Amaromda"Ipal solba"swasti solba haibasida solba haiba wahei asi wahei pareng animakta yaoee haibagi laithokpagum tounaba kaya yaodaba natte. Khunai asigi icha inao singi mapok amagi yaiphaba oinnaba pangthokliba laithou asi khunai asigi angangsingi mama mapa, mapu ahal laman pumnakna ikai khumnafam thok ee adubu tasengbadi....E -khoi Khwai pumba gi (meerol asigi) nungai yafa pibiriba Ima haigadra lairembi haigadra swasti devi bu laisak khngningba masana tabani. Meeoiba singna mana mana ningjariba laifamsingda lai khurumnari. Laifam natraga laisangda taibang macha machusingna chatuna khurumnabagi Manipurdasu hindugi lai kaya laipham sing leiri. Meetei gi laifam kaya faoba hindugi lai mamingda irat thouram tounarakpa leipak asida ekhoibu sembiriba, Icha inao kayabu yaifarol piriba swasti devi imagi maram akuppa amata khangdaba haibasi angkpani. Angang ama hek pokpaga numit 6 ni subada iratliba swasti devi haibi asi kadaida leibage ? Angang pokpa natrabadi khurumba fangdabasi laibakthibani. Swasti devi hairibi devi asi masak thininglakle. chumee mitna udaba laibu karamna thiruni . Lai ujaningba ekhoina thifam thok ee. Swasti haibasi meetei londa handoklabadi 6 (taruk) haina wahanthok oigani. Swasti haiba wahei asi hindu gi cheising/ -masing meeteilonda 6 ni... khudam:-
1. Pratibad-Nongma -panba, 2. Dwitiya- nini panba, 3. Tritiya- humni panba , 4. Chaturdasi- marini panba, 5. Panchami- mangani panba, 6. Saptmi/ -swasti-tarukni panba.... asumna masing leiriba asina thabung (purnima) da 15 (taramangani)ha -ire. Thabum mamangda leibabu sukla swasti.....purn -ima matung 21 ni panbabu krisna swasti asina chingba......
Asumna swasti asi hindugi masing mayek (cheising) da fangbasina karigumba chumba thoklabadi cheising masing di lai natabanina laifam/ -laisang leiba hounade.".... devi"hairi. Devidi mahadeva ibungo gi loinabi lairembini. Mahadeva gi loinabising da durga , kali, parbati na chingbani laisang laipham lei. Swasti devi si kanano....Laxmi da devi oide, radha su devi oide. Lisang sitna meetei mayambu thamaiduna thamlamliba swasti devi si kanano...? Hindu Cheising mayek 6 swasti devi na ipal thaba amadi ipal sonba gi soiphadraba laithou mahut sinbasi chumlibra.....m -eeyam ichil enao pumba wakhan taba matam thengmalle haijaning ee... Hayum sidaba mapu na yaiphare....

Friday, May 03, 2013

Kangleipakta angangsinggi masanna oina lottuna thambirmba chingU khongnangthabagi wapao

Kangleipakta angangsinggi masanna oina lottuna thambirmba chingU khongnangthabagi wapao 

 

Kangleipakta angangsinggi masanna oina lottuna thambirmba chingU khongnangthabagi wapao 
(Warolsing ashibu Thagatpirakpa MALEM KHONBA) 
1.TONG TONG KANGDRUMBA, CHAKRIK NAKRIK KAKWAIBA, THADOI KOUWEDO, TEMU TEMU MATON SANA CHI CHOU FANG

-------wahanthok--------

TONG TONG KANGDRUMBA:- sannabung amada kangdrumgi matougum tharo tharo onbagum, kangleipak acda khangdana akhang saba, heitana ahei saba meeOi kayama thorkkani, makhoina koichen chen, koilao laorani. Acgumba meesingsibu kangdrumda praman toubani.

CHAKRIK NAKRIK KAKWAIBA:-Akhang ahei saba mee makhal sing aduna chakrik nakriknarani, amaga amaga hunnaragani cheinaragani haiba wabu kakwainaragani haibani.

THADOI KOUWEDO:- Meetei eikhoigi laining laisonbu atiyada thokpa THA ahenbagum chang tamlmbani.

TEMU-TEMU:- (Musi2) thasu oiruraba meetei eikhoigi laining laison tapna tapna musi musi nganthorkkani

MATON SANA:- Asum asum nganthorakpana meetei eikhoigi laining laisol nongmadi soidana thanil oirakkani, sanagi matougum langna nganthorakkani.

CHI CHOU FANG:- Matm aduda keku lotpagum lotluraba eikhoigi laining laison amadi puwari asengbasingdo safonglakkani, chi chi laona chongthorakkani.

2. UCHI CHI CHI CHIRABA, KHARUNG MAPAN KHOUSABA, LOMBA LAKLE FRANG...

-----wahanthok-----

UCHI CHI CHI CHIRABA:-Uchisinggi marakta chiraba haibadi, uchi mayamdagi mask toppa, jat mannarasu saktam amadi sajat lichat mannadababuni. Mee markta hairagana, meeOi kanglup amana khundariba mafm amada atoppa wangang sangang-fijet chakcha mannadaba, laining laison tinnadaba meeoi ama changsillakpabuni, matangsida palliba chiraba acdi hindusinggi guru santidash goshaibuni.

KHARUNG MAPAN KHOUSABA:- Meetei eikhoigi laining laison, inat, iyek pumnamakpu namthanaba hotnakhiba, lalongsing aduna mai paklakpada, meetei eikhoigi thawai meerenbu fajinduna kharung(leibakna saba chafu) amada hapchinduna thambagum thamle haibagi wakhalda harao nungaina kharung mapanda chongle haibani.

LOMBA LAKLE FRANG:-ChingU Khongnangthabana meena lakcha kudum chanbikhraba meetei machasingse wana khang-houranido, khallubada mathamoi kaikhi. Tunglamchatta, meetei machasina mapa mapu gi khoggun liraknaba lambi kaya yatpiramE, Puya kaya, wahei kaya iduna, paokhong kaya, anganggi masanna kayada lottuna thambiramba acna lamjing oiduna mangluraba meetei ipa ipu gi liklam fanglaklaba matmduda ipa saba ima saba(hindu) nakhoigi matm loire, chatkhro haina talagani hai wadubuni lomba lakle frang haibani.

 

“PUYA MEI-THAKHIBAGI TANG-GOI ADUDAGI HOUGATLA-C KANGLEICHASING”

“PUYA MEI-THAKHIBAGI TANG-GOI ADUDAGI HOUGATLA-C KANGLEICHASING”

 

 

“AWONBA KHUNAI AMAGI ANAOBA MARU HUNLAMLA-C”
Square mile ama yaona chaoba natte sq.mile 0.17 tamak pak chaowe State of Vatican City . 1978 ki mikok thibada meesing 728 khaktang oi adubu maning tamba leibak oina ching-lemna pali. Monako supnagi mile 3.5 romtamak chaowe. 1968 Jan 31 da ningtamba fangkhiba Nauru sq.mile 8.1 tamak chaowe meesingna 2011gi meekok thibada 9378 tamak oi . Apikpa leibak sing acgi pothok yamde adubu mating fudokna chaokhat khongthangda saruk yari. Lam pikpa Chinagi Miao kanglup-kumna meesing yamdaba oire haiduna epa-nat epu-nat mangkhiba tabani haibadi langani. Leibak aduda leiriba citizen sing adugi wakhal khanthaba ngambagi changna furup adugi mareibak lepkadabani
Chatnabi haibac manghanba yade adubu chaokhatpa khunai ama purakpada maring-marang ngak-k-daba chatnabi kharadi semdokpa tei. Chinagi Hainam Naam Loli kaoba furup ama uraga ngak-k-ni mapuroiba leirabi nupi amana oktabi oiraklabadi nupi adugi nupadu oina faraga jailda thamme.Myanmar leibaki Kachin furupti puncda ahum laktagi henna erujaba yade. Pokpada ama, luhongbada ama aduga cbada ama. Turkestan singi chatnabida mapuroibana numit 20 yum thadok-k-da khongchat ama leirabadi nupi adu numit 20ni khak leiminaraga atoppa nupa amada mayum panbada chatnabina ayaba pire. Khunai ama haibac karigumba matamda ngaorak-e, feina chatlak-e,Kanglei khunaina leipok poklak-k-daba meetei nupi singbu lukhak pijei.Mee amagi khongjum mee amada pithak-e. Khunai acna thabak subagi sinfam kayabu nok-nei, hanthana yeng-nge. Chahi chuppa kumeida luphanba khunaigi chatnabi semdokpa tei. Saktam manghanbac tokpa tai. Khunaigi ahongbada Gov. su chang-nge. Americagi President Franklin Delano Roosevelt na thabak subam leitraduna chen-nakhiba mee million kaya Tennesse Valley Authority (TVA) lingduna dam amadi loukhong semgatpada paktaknana thabak pikhi. Americagi manatki awonba,manatpu amuk meekap thokhanbagi khongthangda Works Project Administration (WPA) lingduna seireng eba, esei eba, drama eba, amadi novel eba meeyoi sing faoba yaona thabak pikhi. Macbu malemda New Deal of Roosevelt haina maming chatli. Kangleipak acdadi eramdamgi pot makhei hatlaga mapangi pot makhei semgat sagatpa leingak oina touwe. Maram aduna Meetei mayek chatnahanduna, mapa-nat mapu-nat kanduna, lonbu wangna pukhatuna, subham nombham gi achaoba project piduna, masagi wari masana khangjanabagi thourang paikhatuna, khut-sa heibagi akanba lanjang changsinduna amotpa puncbu sengdoktuna anouba ayonba khunai amagi maru hunba tabani. Khunaigi ayonba purakpada leibaksu, leingak-loisangsu khusam-naba tabani.
Pamheiba ningthougi haktakta chahi lising kaya changna sagatcharakpa chaokhatlon amadi epa-epugi wari lairiksingbu khomgattuna meithadoktuna manghanbikhi. Kangleipak ac thacgi amamba ahing oihankhi. Acgumba thamoi sokpa tamthiba thoudok kaya ngacgi malem acda thok-khi. Alexandria nachingba Roman conqured singna asengba lairik kaya manghankhi ,malamgi achouba langei kaya manghankhi. Rome singna 200 B.C awaida Greece laibaki mapa-mapu gi wakhallon langei pumnamak thacgi ahing onthokipikhi. Mathouna leiraba achumba pamba Greece macha pumnamakna singnaduna amuk nouna Greece chaokhatlon purakpa ngamkhre. Makhoidagi thorakpa wakhalgi pothokna malemcgi awangba mahei-tamfam singda maru oiba chenasing oihanba ngamkhre. Plato,Aristotle,Socrates,Phythagoras lairik haiba kanana khangdaba liebage. Greece ac masagi shaktam ngaknaba hotnabada matik chakhraba furup amani. Wari acna takli Puya mei thakhibagi tang-goi adudagi hougatlak-kho Kangleichasing,manghanba haiba ama leirabadi amuk kanba ama changbani.
Meekap thoklac kangleicha sing eikhoi houjik ningdon pomduna leigadaba matam nattre. Awonba khunai amagi anouba maru hunlam-lac maduda thengnaba apanba khurou thangba pumnamak amata oiba pangalna maithiba piramlac.
NB : Wareng acda asoiba aranba yaorabasu ngakpigani. Asoiba aranba chumthok-pirakpa amadi takpirakpa pumnamak haraona loujari.

Eputhou Khongnangthapa na piramba mingthol khara

Eputhou Khongnangthapa na piramba mingthol khara :


  • Meegi chaokhatlon amabu sabak faktuna noihatlaga magi famfamtamak kannaba hotnariba meegi thamoinungbu hutna tingkhang yeisilakliba meebu = Meegi + nung + Hutpa = Meenunghut kou-e.

  • Meegi mapotamak thiraga akhang aheini haiduna pongna lemna chatlakpabu = meegitada + thiraga + Pongbabu = mee+thi+pong= Meethipong kou-e.

  • Masagi saktam thadoktuna meegi saktam manaba masabu sagatliba meegi machak taraba meebu = masagi saktamgi meeoiba + Toklaba + meegi machak taraba = Meetokmachak (meegi oiduna toklaba) kou-e.

  • Meegi leijariba pumnamak leihatpa noihatpa mafam khanghandababu = Mee + lei+ hat = Meereihat kou-e.

  • Meegi masadudi oiba yadabanina meegi masada pakluba Nura gum oikhraba meebu = Meenura kou-e.

  • Meegi punshironda mee manu oina changduna meegi punshironbu soinaihanduna khangduna leibabu = Mee+nu+khang = Meenukhang kou-e.

  • Meegituda tamlaga esagidudi thanaraktaba meegitang tamlaga panbabu = meegitang + tamlaga + panba = Meetambal kou-e.

Mera Thaomei thanbada songadaba lairol

Mera Thaomei thanbada songadaba lairol

 

 

Haa Nungkaang Halaaba
Yaaibingou Pimaaba
Chingu Koirou Ayengba
Waangba Ningthou Paanchumba
Chingu nangna Koirou masekpu Fenthabiyu
Nongdol Mangalbu Saamthabiyu, Khaaithabiyu
(masi haiduna khurumgani)

masigi mathangda THOURI pairaga songadaba laairol

Nungkaang Halaabana kaabagum kaaro

(asumna hairaga Khut yetna hanna chingani mathangda khut oina chingani aduga ahumlaksubada yetna chinglaga loisingani)

THOURI chingkhatpada songadaba laairol

Amam Leima Changkharo
Mangaal Leima Thoraklo
Paan-gi nongmit changkharo
Ahing Angaanba thoraklo
Tinmu Laaimu makheina
Meraa Meida lomkharo
Mi manu Saa manu Laai manu khibikna
Meraa meida Chaktheklo


(asumna chingkhatlaga thouribu khoidou makha khudol ani makhai mapada yetoinana 3lak Meraa Waada yetlaga kisillamgani)

Eika dagi Eigya

Eika dagi Eigya 

 


(Louthokchaba --> Feejang Marumda, Pamheiba amadi Bheigyachandra larei lathup)

Bamon singna lingkhatpa Brahma Sabha aduna Bamon di achouba awangba kanglupni aduna “EIKA” haiduna kouhalami. Karigidamak eika hairibano hairabadi Metei gi Eigi Eigi hek leiriba “Famjao” makhei bamona hek hek kakhi. Adugidamak “Eigibu Kai” haibagi “Eiga” asumna khangnei. Adubu mayang maraol “eigya” waheidagi oikhibani hainameetei da lounam tousili. Houjikti Meetei singgi Sana mayumgi meeoisingdasu “Eika” haiba wahei asi toina sijinarakley. Sana mayumga Bamon gana Meetei gi “Famlel Famjaobu chongkhat chongkhattuna kai haibagi “Eika” haihanbasi kanana khangnakhidey. Akhangba meetei angambasingna khamluba ngamdaba magi magi khut-e lairik eduna thamlambana arepa thouna oinakhi.

 

Meetei Lonbu khudum chansinkhiba -- Professor N. Sanajaoba

Meetei Lonbu khudum chansinkhiba -- Professor N. Sanajaoba

 

Meeteilon amadi meetei mayekna lam loi chanbada halengdaba resist Arya singgi khayata taduna chahi kayamarum laklabasu, loi chanba lakliba singgi chakhaomak youba ngamdana, maru palhanduna laklibasi Maichou Khongnangthaba amadi Maichou ateigi khonggul libada, leibak ningthouna awafamda pibidanata laklaba maichou amadi Meetei marupki kathokpani. Maichou Naoriya Phulo gi kathokpa panba chumi. hairiba athoubasingsina awaba kaya Pamheiba Ningthou haktaktagi ngashi faoba puduna laklibani. 20 suba chahichada, bangoli lon sandokpa lakpa meetei lairik heiba amadi makhoi kharatagi yengduna semliba Manipur Sahitya Sanggathan singgi khuta fana ngana lol ashi maru fukna mangkhiramba yabani. matam pumbada, awafamda tadunata lakhiba Maichousinggi mafamda, Meetei lol ngangba Mee pumbana singba ngamlaroidaba laman tolle haiba tai. yamna ekainingai oibani, Pamheiba matamgi Maichou 7 ki mingda leibakna natraga leingakna ekaikhumnaba yaba thabak thourang amata paikhataba ashini. makhoibu mayang lol lonbasingna laknaba, karemnaba lepa kuidri. makhoina feigak feiramdrabadi, eikhoi loinamak Mayang ollambasu oithoktaba nate. Mayang marol onde haibatang khakluraba lol ashi, 20 suba century dadi Meetei laining pamjaba singna mit mai panghanbadagidi, mayang machana semba "Kudagi" satlakhibani - adumakpu mayangmarolna sak-sonba haibadu chathanaba yaori.

---------(Leikhidraba) Professor N. Sanajaoba,--------
-------Dean of Law Guwahati University-------

 

MEETEI LEIBAK TA POTLOIBGI CHATNABI

MEETEI LEIBAK TA POTLOIBGI CHATNABI 


Thaina ngalingei meetei leibak ta Mee ama siraga aroiba mathou mangam panthoklambgi chatnbi khra mayamda thamjari Sakok Lamlen Ahanba, Poireiton Khunthok, Thirel Layat, Cheitharol Kumbaba,hairiba ariba puyasing asigi matung enna eikhoi Meetei leibakta potloiba makhl 4(mari) thokna khaidoktuna chatnarmee 1) Nungsit Potloi II) Eshing Potloi. III) Leipak Potloi. IV) Meigi Potloi. Hairiba chatnbi makhl mari asi matam matamdugi meetei singna pangthoknaramba thou ong singni.
I) Nungsit potloi asi ymna ngalingeida matmda mee ama siraga nungsita haibdi ahangba mee kaya chanadba maphamda adum hundoktuna thambagi chatnabini asiba masadu sha kei uchek wayana chaduna matamgi matung enna masa tumkhirami masigi khudm oina Meeiteisinggi nungsi nungolgi phaorba wari “Mainu Pemcha” su uthakta thouri yanduna Punsi lomkhi hai thawai youdraba masa du chatnbigi matung enna Mangarak Kanbi haina khangnaba Langol chingi mee changnada chingmai amda thamkhi hai.
II) Eshing Potloi –Yamna ngalingei matamda chatnarmba potloibagi thoung ni Mee ama siraba matung thouwai yaodraba masa adu eshingda haibadi turel natraga patta hundokhi masina thouwai yaodraba hkchang adu nga, uchek wayana chaduna mangkhi .Asumna asiba masa adu eshing da hundoktuna lairamlen da thuna tinba ngami thajanarmi.
III) Leipak Potloi- Chatnabi asisu Meetei singna yamna ngalingei amdi mayai oina ngalba phaobagi matamda chatnarmi aduga hujiksu Christian sing amadi Muslim singdi ngasi faoba chatnari. Thajanbi ama oina ngasisu Meitei singna meichangdriba angang(Soiren)/ (haibadi mana hutriba) sibada masa adu phina yomsinduna laphu makak amaga leipakta kom touduna phumbagi chatnabi ngasi phaoba chatnari. Matam aduda kana gumba meeoi ama siba matamda asiba masa adu koo amada haptuna kom touduna phumlami aduga amaiba singna mangthong thingduna thamlami. Chahi ama ollakpada kom/mang adu amaiba singna mangthong amuk hangduna louthok e. Chahi ollaba masadu sadong ga saruga amuk khaidoknei. Saru sing maru oina KOK ki saruk adu khutheiba mee nektuna khaidoklaga eshingna sengna chamthokt e aduga patha pumtharaba hakchang gi saruk sing haibadi sham, meet naha,thop ki saruk atei lemhouba hakchang gi sadong singdu tonganna “shakuwalong” kouba polang amada haptuna natraga chaphu amada haptuna amuk phumjilam ee . Hakchanga unsaga khaidoknaraba KOK ki saru amadi atei sarusing bu asengba eshingda ahum lak chamthoktuna Nungsa da numit mangani phouduna kanghalammi. Akngba sarusingdu leirang singna leitenglami masigi thourm sibu Meitei singna “Saru Leitengba” haina khngnarmi. Leitenglaba saru singdu achouba Kharung amada hapchinduna amdi KOK ki saru tumba adu na sagei sagei gi matung enna phee na natraga kori(copper), senjeng(Bronz), lupa(Silver), sanana(Gold) komai semduna yomshillam ee. Komai yomllaba koki tumba adu leipaki chaphu amada haptuna makhum khumjillaga aphaba numit yengduna harou kummei amaga loinana mangpung semduna phumjillami. Amaibna amuk mangthong thingjilduna loisilli . Chatnabi asi Cheitharol Kumbaba gi lamai 51 dasu asumna pallmba thengnei madudi chahi 1684 da pallamba ningthou Paikhomba gi matmda anisuba phumphm (secondary burial) mangsing ayamba
toudunna maduda phanglakpa sana ,lupa loina ningthouda katkhi aduga Ningthougi TOMMAL PUNGJAO asisu korina yomduna phumlambdgi phanglakhi haina palli. Ariba Puya Thawanthaba Hiran haina khangnaba puya asidasu Ningthou Thawanthabgi macha nupigi asiba masa adu hee manba koo amada haptuna phumkhi aduga ollakpa chahida amuk manthong hangduna louthoklaga koki saru tumba adu ahanbada lupana yomlaga sanana amuk yomsilduna amuk phumjilkhi haina pallmba thengnei. Adubu hairiba chatnabi asi ymna common oiba practice oina panthoklmmi adubu anisuba phumbagi (Secondary burial) thourm asi akknaba matam leite hainei siriba mee mee dugi natraga emung dugi khudong chabagi makha ponna pangthoknei

IV) Meigi potloi- Chatnabi asida potloinba singjn semduna mei hougatlaga asiba masadu meida langsinduna mei thadoknarmi .Asigumba potloibagi Chatnabi asi meetei singi ahanba ningthou Nongda Lairen Pakhngba 33-154 AD) gi matamda Poireiton (Leisna gi mabung Nongda Lairen Pakhngbagina, mabai ebungo)na Meitei leipak ta khongdarkpda arapa maphm amada meikhu karakpa ubada lambee da lakpa pakhng amada hang ee maduda pakhang aduna eikhoi leikaigi potloiba amagini haina khumlami tangkak asi Poireiton Khunthok amadi Ningthourol Lambuba,hairiba ariba meetei mayeki khutyek ta eba puya anisida pallamba thengnei. Aduna meigi potloi asi Mayang Lamboiba Santi Das Gosaigi mamangdgi chatnaduna lakhre haibsini.Cheitharol Kumbaba da asumnasu palli madudi chahi 1724 AD gi Ningthou Garibaniwaz haktakta magi mapa mapu singi phumphamdagi sarusing pumba kothoktuna louthoklaga meida potloiraga ut(ash) adu kaboy Valley da leiba Ningthi Turel da thadakhi hai.Tangkak asidgi houraga Santi Das Gosai na RAMANADI dharma houdoktuna leipakta phumbagi chatnabi asigi aroiba tangkak oihankhi/Thingjinkhi. Matam asida Santi Das Gosaina mara tasinduna Meetei gi ariba laioirba puya kaya khomjilduna meigi potloibgum singjn semduna mei thaduna manghalkhi. Meigi potloi bagi chatnabi asidi ngsigi meerol pangthoktuna leiribana mayam na henna khangnabnina yamna henna makha tana sangtharubagi mathou tadre Haina khalli. Meigi potloi asida Meetei amdi goura gi thou ong sing manabra haibdudi eina khangjadre mayamna khetnaba leirabadi takpirk u .post asida aran ahui yaorabasu leipaki akhng ahei singna semdok semjin touduna semdoknaba tanja pibiyu comment share toubirk u. Sidaba mapuna Yaiphare .

PUYA DA HINDU DHARMA NA LANDARKPA

                            PUYA DA HINDU LAINING NA LANDARKPA 

Pamheiba gi haktaktagi Santadas Gosai gi ethil dagi meetei puya 700 henna mei thaduna tangoi onkhraba matung Puya kaya ama lottuna leinarmba thengnarkhi/urakhi. Pamheibagi matung akanba puya mei thaba ngamba ningthou pokkhidre. Puya singbu amuk hanna mei tharubda/manghalubda leibak irang hourakadaba mami ubadagi atoppa thourang ama oina lemhouriba puya singbu thigatpham hourakpham khangdanaba nouna hindu dharma na semjin sajinduna aronba lalong chathaba hourakkhi. Masi maram oiraga puya sing gi machak lounaba parubada hindu lai singi maming, mantra jantra kaya semjin esinduna semlaga thami. Wari wakhong leiramdaba kaya Arjya gi kangbuni haiba tannaba yamna semdokkhre. Khudam khra loukhatchari
1) KHAM OI YANG OI SEKNING PUYA :- Puya asi mayek 18 khakna eba Punsiron chatuna punsi mahei yanna hingba amadi Siraba matung da thawaina Singkum lambi tankhiba gi maramda marik chumna eramkhraba mammal yamlaba meeoiba singi Ln amani. Semjillamba ---- Puya asi chap manabda semjillaga “Khmoi Yangoi” thonduna hindugi laising amadi sangskrit wahei kaya hapchillaga ithoklami. Semdokhibagi khudmdi amatng loukhtlabada asumna isille “ bhramhasung Bishnusung hare oina changkhiye. Singli Ingana Pingana 2 mak…………!” Bhramha asi arjya singi lai mammingni .Hare- haibasisu harinam da yaoriba hindusingi mantrada yamna toina sijinaba waheini. “Ingana” “Pingana” haiba wahei animak asisu hakchang da chenba singli anigi Sangskrit lolda kounaba maming anini. Asigumna semdok sadoktuna esille haibasi KHAM OI YANG OI SEKNING PUYA na mangdana leiramb maramna khanglkhibani. Masi touheidaba thabkni arjya gi dharma tabu yengduna pumnamkpu manghalge khalliba meeoi sing pangdaba phataba mee apangbani puchel khubani. Maram asina hek thengnabaga semjillkpa foumansing asi khandokadabani. Leirambani iramlabni lairik ni haina hekta konduna thambasi yamna lalli khudakta chumthoktuna semjilamba asi amuk hanna mei thadokhiba tabani. Arjya singi wahei wata sing siga mari suklei leinade. hayum Sidaba mapuna yaiphare, kangleipak emana yaiphare…..

KANGLEIPAK- Meetei singi Yumlei Keirei Amasung Yumlai (Sidaba+Sidabi)

KANGLEIPAK- Meetei singi Yumlei Keirei Amasung Yumlai (Sidaba+Sidabi) 



Eikhoina leiriba yumbu Eenunglonda “Kon” kouee, Eeshaikon su Kouee. Kon adugi thong(gate) bu Konthong Kouee. Mee Pumnamakna siraga mangda thenduna thamee, thampham adubu sumang thenglong kouee. Mongba yumlep tamnaba yumpham thonduna yumsa keisanei. Yumgi mamangi saruk pu “MANGKON” koure. Mamang thonggi mapanda “THONGAREN” kouba laina Ngakliye. Eemung chngle ahanba kaa bu PAKHNG LUKHUM kaa (Pakhngbana Leinnaba kaa) koure. Anisuba kaa na LAININGTHOU SALAIREN SIDABA amasung EEMA LEIMAREN SIDABI Kaa Koure. Ahumsuba Kaa na LAININGTHOU SANAMAHI kaa koure. Phungada leiba laibuna “EEMOINU”chakhong ngahongbee ka koure. Shangthk(sadngga) kaa da leibana “KHOUSABA” Saijinda Leibabuna “POLIBA” yennakha da leibbuna “POATABA” koure. Masida Khngbigadaba amana LEIMALEN kaa gi makha thngba leiba maphm du SALAILEL SIDABA kaa haina khngnagdbadu Hindugi lolchatna haijinduna Yatra kaa haina kousinkhre masi ymna lalli SALAILEL kaa adum Haibigdbni. Eema LEIMALEL SIDABI na leiyengda leiraba matmda “ ËEYEK LEIMA” Leiyai da leiraga LAIKHULEMBI””leitonda leiraga “LAINOUTABI”kouee. Matou asumna Taibng Chakkon naokonduna Leiba Matambuna ËEMA LEIMALEL SIDABI” kouee. Mapal thoktuna taibng sananaba leibbuna “PANTHOIPI” kouee. HILEIMA, LLLEIMA, NGALEIMA, THUMLEIMA, asina chingba LAILEMBI singbusu EEMA LEIMALEL gi saiyon ngaktani. Kei (kot) leiba laibuna “KEIRUNGBA”,”KEIRUNGHNBA”Kouee. Mathki paring asi meetei sing ngasiphaoba ngakna chatnariba kanglonni. Sidaba mapuna yaiphare.

TE TE TENAWA, KEISHAMPATKI TENOUWA, HEINOUNA MULLAGA TENOUWANA HARAOe UUU

TE TE TENAWA, KEISHAMPATKI TENOUWA, HEINOUNA MULLAGA TENOUWANA HARAOe UUU

 

 

                                    ----------- wahanthok--------------
---->TE TE TENOUWA:- tenouwa koubi chekla acna te te haina khongbadi tabada nungsi, nungOlli. adubu araknana khonglkladi taninglkte, saoninglkE. adugumlaba tenouwa gumlaba meeOi kaya meetei leibakta leppa leitana paisillktuna te te haina moithem tourakhi. adugumlaba moithemgi langda leibak ningthou pangthare, moithem touduna pangthahallaga khudum channaba hotnariba mayang lamboiba sinng adubuni, te te tenouwa.

---->KEISHAMPATKI TENOUWA:- mathamoida hu puraba matat touba sajatna kangleipung mayolda tonglare, miramdagi laklaga kangleipaksida akhang ahei sarare, maramdamgum khankhare, yumdangbana keinare, ningthouna chankhibana akiba leitare touningbata tourakle, meereibak machani haiba kaokhre haiba wabuni keishmpatki tenouwa.

----> HEINOUNA MULLAGA TENOUWANA HARAOe:- asumna nongma nongmagi makhoina thakpa langda thure, meetei masel khatnare-cheinare, hatnare sunare. makhougi aronba lallongda thuraduna khaibung khaibung taraba meetei machasingbu, Uheida makhok loirabaklaba heinou amunbaga praman touramban. meetei masel lingjen manaraktaba asida khudong chaba louraga makhoigi laining laisol sandokpada nungairagani, haraore haiba wabuni. meetei eikhoigi laining laisolna matm loirkpa, heinouna mulduna kenduna leimaithakta taba uraraga mayang lamboibana haraokhi. 

---->meetei wachum subasingna tunglamchatta kaodana, ningsingdna leihounaba haiduna yam laiba maOngda lottuna thambirambani. miyanchasingna meetei eikhoibu lonna amadi fongna ot neiramE haiba  khangnaba paorou tourambani.      

 

Memorandum - India gi President ta thaba AFSPA louthoknabagidamak


Memorandum - India gi President ta thaba AFSPA louthoknabagidamak




Ngashi Irom Chanu Sharmila na AFSPA gi mayokta changsilakpa chahi 12 mapung farakpaga loinana Meeyamna DELHI da changsinkhiba khongjanggi manung chana INDIA gi PRESIDENT dasu Memorandum pisinkhi -- Memorandum ashida KANGLA GROUP asigi -- Kamal Kh AnGom (Mr. Khangembam Kamaljit) na KANGLA group asigi mahut sinduna yaokhi --- Pishinkhiba memorandam maroldi --------------------------------------> 

Memorandum
Submitted to the Hon’ble President of India
Seeking for repealing of the Armed Forces Special Powers Act 1958
Submitted on the occasion of the Day long Fast & Satyagrah dated 6th November 2012 at RajGhat (Delhi)
Submitted by the undersigned organizations and individuals


To,

The President of India 6/11/12
Rastrapati Bhawan
New Delhi

Subject: Petition seeking for repealing of the Armed Forces Special Powers’ Act.

We, the undersigned want to draw your kind attention towards the following issues.

The Armed Forces (Special Powers) Act of 1958 (AFSPA) is one of the most draconian legislations used by Govt. of India to enslave and oppress peoples under the garb of fighting separatism. For the past sixty years the North-East, and for almost two decades Kashmir, both have been virtually under army rule. This rule by the army has had a drastic effect on the daily life of the average citizen residing in the North-East and Kashmir.

There is a state of de-facto abrogation of fundamental rights, including the all-important right to life, and large-scale encroachment by the army on the life and liberty of the citizens in the above-mentioned areas. AFSPA violates the fundamental constitutional rights of right to life, liberty, equality, freedom of speech and expression, peaceful assembly, moving freely, practice of any profession, protection against arbitrary arrest and freedom of religion enshrined in Articles 21, 14, 19, 22 and 25 of the Constitution.

AFSPA has been used in these regions for thousands of deaths, custodial deaths/rape, torture, encirclement of the civilian population, sadistic combing operations, looting of private citizen's property, etc. Thousands of youth have simply disappeared - another euphemism for encounter deaths.

Provisions of the Act

Section 1 defines the title of the Act.

Section 2
(a) limits the jurisdiction of the Act to the seven states of the North-East; of late, it has been extended to Kashmir.
(b) Defines ‘disturbed area' as an area notified under Section 3 to be a disturbed area.

Section 3 states that if the Governor of a State or Central Government is of the opinion that an area is in such a disturbed or dangerous state that the use of armed forces in aid of civil power is necessary, then either of them can declare it to be ‘disturbed area' by notification in the Gazette.

Section 4 gives the following special powers to any Commissioned Officer, Warrant Officer or Non-Commissioned Officer of the armed forces in a disturbed area:
(a) If in his opinion, it is necessary for maintenance for public order to fire even to the extent of causing death or otherwise use force against a person who is acting in contravention of an order prohibiting the assembly of five or more persons or the carrying of weapons or of ‘things capable of being used as weapons'.
(b) If in his opinion, it is necessary to do so, then to destroy any arms dump or fortified position, any shelter from which armed attacks are made or are ‘likely to be made', and any structure used as training camp for armed volunteers or as a hide-out for armed gangs or absconders.
(c) Arrest without warrant any person who has committed a cognizable offence or against whom a reasonable suspicion exists that he has committed or is likely to commit a cognizable offence and to use whatever force is necessary to affect the arrest.
(d) To enter and search without warrant any premises to make an arrest or to recover any person wrongfully confined or to recover any arms, ammunition, explosive substance or suspected stolen property.

Section 5 makes it mandatory for the army to hand over a person arrested under the Act to the nearest police station with least possible delay.

Section 6 lays down that prosecution; suit or other legal proceedings can be instituted against a person acting under the act, only after getting previous sanction of the Central Government.

Irom Sharmila has been on a fast for the revocation of AFSPA for 12 years since 5th November 2000. Her body also has become a site of contest for legality and illegality of the Indian state. Indian state, whose constitution guarantees right to life and liberty, also kills, rapes and murders thousands of women every passing year. Irom Sharmila has been arrested, rearrested and force-fed many times ostensibly to make her live, this was done by the authorities to stop her from dying - invoking the attempt to suicide of the Indian penal code. On the other hand, the Indian security forces go on killing, raping and torturing women every day. This exposes the farce of legality of the Indian system which has been imposed on the body of Irom Sharmila.

Thus, we demand to repeal AFSPA at earliest.
Thanking You.

Shashi Sonwane
National Coordinator, Yuva Bharat

Ashok Bharat
Rastra Nirman Abhiyan
Sarv Seva Sangh

Prof. V.P. Shrivastav
Azadi Bachao Andolan

Dr. Malem Ningthouja
Campaign for Peace & Democracy, Manipur

Dr. A.K.Arun
Bangladesh Bharat Pakistan Peoples Forum

Neeraj Singh
Socialist Yuvjan Sabha

Mr. Khangembam Kamaljit,
Representative, Kangla Group

Elangbam Samananda
Vice President, Manipur Students’ Association, Delhi

Mr. Babloo Loitongbam
Human Rights Alert

Ms. Khangembam Anandi
Just Peace Foundation

Somorendro Khangembam,
General Secretary, European Manipuri Association (EMA)
London, UK

Ashish Gupta
PUDR / CDRO

Birju Nayak
Lok Raj Sangathan

Awaiba lon thadoknaba wahei ningshingminaba


Awaiba lon thadoknaba wahei ningshingminaba






  • ADVISOR = PAOTAKLOI
  • ADVOCATE = WAYELLOI
  • ANGKA (MATH) = CHEISING/CHEISINGLON 
  • ARREST MEMO = MEEFA CHE
  • Ashti Sanchoi = Leihun
  • Autumn = Nakentha
  • Artha = Wahanthok
  • Astrology = Langpumlon
  • Astrologer (Panji/Panjika) = Apoklon Suba
  • Adargulap/Gulap (Rose) = Sambrulei
  • Akadasi/Amabashya = Thasu
  • Administration = Ngaklon
  • Administrator = Ngakloi
  • ACTOR = Mami kumheiloi
  • ANOK = MITKHAL MINGSEL
  • Basak = Khubak eshei
  • Bor = Pibarel
  • Bussiness = Lalon itik
  • Bhakti = Khurumba
  • Baton - Chepao
  • Bazar = Keithel
  • Barton = Paokat
  • Banan (Spelling) = Lonchan
  • Chura koron = Lukokpa thouram
  • cinema/film = mami kumhei
  • Calender = Thapallon
  • CHITHI = FAONACHE
  • CIVILIZATION = CHAOKHATLON
  • CONSTITUTION = LEINGAK PATHAP
  • Coordinator = Thoupangloi
  • Chorfon = Heiwang/Awanghei
  • Champra = Heirusil
  • Civilisation = Chaokhatlon/Meehouron
  • Champal = Fenat
  • Carbondioxide = Hamlen
  • Circle office = Lourung shang
  • Chinta touba = Wakhal khanba
  • Comet = Sangaisel
  • Court = Wayelshang
  • Dasha = Langfam
  • Dharma = Laining
  • Dada = Eyamba
  • Duhar = Mathang chatpa
  • Dan = Katpa
  • Dosh = Aran ahui (langjaba)
  • Daksina = Akatsen
  • Dao = Laibak ta tamba
  • Dandi = Cheirak
  • Dukan = Potfam
  • Doctor - Ana laiyengloi
  • environment=chaigoinung
  • Eclipes = Waitep
  • Economy = Senmitlon
  • Goon  = Matik mayai
  • Grammer = Wahoulon
  • Gurujon = ahal laman
  • Gaoburah = Khullakpa
  • Gyan = Lousing
  • garva(ovary/uterus) = chalot
  • HISTORIAN = PUWARISUBA
  • HUKUM – YATHANG
  • History / Itihas = Houraklon/Puwari
  • Hawa = Nungsit
  • Hapta = Cheiyom/ Chayol da theitharakpa (chei masing taret subada mapul ama sai)
  • INSTITUTE = NEINASANG/SINDAMSANG
  • Iron/Estree = Konyai 
  • lila = kumhei
  • laibou chongba = laipao chongpa
  • Jatra (yumgi Jatra) = Ohou urep / Men Urep/
  • Jantra (hakchangda pakpa, siba haiganu touheidae) = Likyom
  • Jaga = Mafam
  • Jeeba = Thawai Panba
  • Jati = Furup
  • Jat (Punsinnakhraba_ oibajatni, toubajatni...) = Makhal
  • KAL KARKHANA = SINSANG
  • Keina = Ningol
  • Kuthi = Apoklon
  • Kripa = Thoujal
  • Karnaved = Nahut thouram
  • Kolom (pen) = Khorjei
  • Kala Sanskriti = Enat (ipanat/ipunat ki mari leinaba)
  • Khabar = Pao
  • LAW = WAYELLON
  • Lila = Kumhei
  • Lightning = Nongthang kuppa
  • Lunar Calender = Loitam Thachatlon
  • Murti = Mitam
  • Mandir = Laishang
  • Mama / Khura = Eton
  • Mantra = Lairol
  • Mani mukta = Arang Arak
  • Mantri = Angam Athou
  • Mot = wakhalon
  • Mrityu = Nong kaba (nonggaba/siba)
  • Map = Pafal
  • MAYA = Mishum
  • Naam = Mingkhei (Ming akheiba, ming athoiba)
  • Numeral Figures = Cheising Eeyek
  • Nobab = Heibob
  • Newspaper = Paoche
  • Organiser = Arangfam
  • Oxygen = Humlen
  • PSYCHOLOGY = PUKNINGLON
  • pukhri = ikom
  • peisa = sen
  • Pujari = Fuhouba
  • purbashram=tengbanba
  • Political = Leingaklon
  • Politics = Leisemlon
  • pung baro = pung taranithoi
  • Praja = Meeyam
  • Pandit = Maichou
  • Pala = Eshei kanglup
  • Puja = Irat thouni
  • Patal = Leikha
  • paap = aran/alan ahui
  • Prathana = Thounijaba
  • Philosophy = Wangulon
  • Planet = Apaknga
  • Purnima = Thanil
  • Prithibi = Malem (Malem Leikoipung = Malemna matomta khunggumna leijaraga numitki akoibaada koi pungngi haibadi matum tai)
  • Ratha = Kaidong
  • Ras = marek mahao
  • ritu = kumon kumtam
  • Rose = Hambrulei
  • Sansar = Taibangpan
  • Satin (Umbrella) = Pae
  • seasonal=tharuk tharukki
  • season = tharuk
  • Surung (Cave) = Leikhul
  • Sandhya = yachanglakpa
  • Satra = Maheiroi
  • Shanti = Tangdu leitaba / ing chikpa
  • Samaj = Khunai
  • Shradha (Sorat) = Lanna Thouram
  • Samatswor = Firoi
  • Sidha = Athenpot
  • Swasti Puja = Ipan Thaba
  • Sahitya = Loinasilol
  • Snan = Erujaba
  • Spring = Yenningtha
  • Sur (esheigi sur) = Seihek
  • Sangshthan = Lup
  • Space = Tarang/ahangba/maalang
  • Summer = Kalen
  • Signature (Soi/Sign) = Khutyek
  • Sanskar = Potloiba
  • Solar Calender = Numit Cheichatlon
  • Secretary = Thouburel
  • Sarkar (Government) = Leingak
  • semen = fambi
  • sperm = maru/malu
  • Scientist =Kanglonloi
  • Science = Kanglon
  • shumang lila = fampak kumhei
  • Tulasi = Uraang
  • Tirtha = Laifam
  • Table = Lairikfan
  • Thumb Impression (sign) = Khutnam ming
  • Thunder = Nong khakpa
  • Upai = Pambei
  • University = Athoiba Sindamsang
  • Utshab = Chaklen katpa
  • Work shed = Sinnaishang
  • Winter = Ningthamtha
  • yaoshang = yaongshang
  • Yatra = Khongchat
  • Zero (0) = Phoon

“URIBU-UNOUNA PUNLANI”


“URIBU-UNOUNA PUNLANI”



Uribu-Unouna Punlani:
Unou chonglakpa yanlaga paya-c akhanaba unouna cba payadudi U-wa akanba ariba pumnamakpu laksinduna punli. Urina sangbal makhong, sangbal wachet oiraga engkholgi mana-masingbu unou payana kiraga yok-e kanli. Adunadi Puyana hairibac nouna hougatlakpa naharolgi maraktagi akhanaba punshi thoraktuna mangsu tungsu uba ngamlaktuna sandainarakhigani, anouba lambi semakhigani haibani.

Kangleipaki meehourolda laipok kaya meethoi meehenba kaya leppa leitana pokhi. Mangang Ningthou, Luwang Ningthou, Khuman Ningthou-----Ningthou ahum “Punshiba” haiba mingthol fangduna laipok-oikhi. Kangba Ningthou, Maliya Fampalcha, Nongda Lailel Pakhangpa, Leinung Lonja Pakhangpa, Lolang Pakhangba, Ngasapa Ningthou, Maichou Laiba, Apoinana Macha, Ching-u Khongang Thaba, Konok Thengra, Langol Lukhoi, Moirang Lalhaba, Salang Maiba acnachingba laipok kaya pokhi. Laipok kaya puthoklingai matamdudi puncrol-Kanglon chatlamee, yumballon kanglon ngaklamee, chingkheirol chonglamee, Hiri konlamee, yahip-famfam-chakcha-eethak khanglamee. Laipok amata pokhidaba chahi 250 rom sujanlakle, lamjingbinaba leittre. Ngacmak Kangleicha singi marakta laipok kaya mathou tari. Manglamchatki puncrol, laining hanjanduna anouba laipok puthokadabani. Laipok kaya thoraklaba matamda “Uribu-Unouna Punlani” haiba Puyagi wa chumlakani.

Kangleipaki manglamchatki Ching-u kayana, Leirongloi(artist) kayana, Leingakloi kayana, Lainingloi kayana malemcda sumhatnariba malemcgi meetyeng chingsanliba chaokhatlon kaya khudol touba ngamkhi. Ngac Kanglei Jagoina malemda nganliba, Bharatki Kathak, Bharatanatyam amasung Kanglei(Manipuri) haiduna khwaidagi athoiba Jagoi ahum leibada famfam chaona kanli. Kangleipaki Sagol Kangjei ngacdi malemcgi International Game oikhre. Malemgi meeoiba furup pumnamak Meeteigi Sagol Kangjeibu pamnadaba leite. Thang-taagi hei singbada, khutki eeyongda, khutna nombada, sana-khotnabagi lamda, masagi chahi 5000 henbagi meehourol leijabada malemgi atangba wari kayacda laipoki makhut mami tadaba natte. Ariba pudil- loinasinlon(literature) lising henna leiba lamdam ama Awang-Nongpok Bharatta leite. Pumnamak ac laipok singi chaoraba khudolni. Madunabu meeoiba furupki meetyeng chinsanba ngamba khudolna Kangleipaki chaokhat-pukeida thanna leiribani. Adugumba laipok pokhidre, chaokhatlon ac leple, chattre, chendre. Anouba meeroldagi anouba laipok mathou tare, anouba yayolgidamak Unouna-Uribu Punlaro kaore.

Meeoibagi lousingda anouba yawol purakhiba Sir Isaac Newton na malemda faoraba mahaki “Law of Gravitation” puthokhiba ac masagi chahi 25 sudringaidani. “Law of Conservation of Energy” puthokhibada saruk yakhiba laipok sing-----Julius Robert von Mayer, James Prescott Joule amasung Hermann von Helmholtz ahum acna anouba lousing acbu masagi chahi 28 surakpa tangkakta khudol tamlamkhibani. Meeoibagi hakchang kayatki (Anatomy) ayonba lousing puthorakhiba Andreas Vesalius masagi chahi 28 changlakpada malemna ngaknariba khudol ac tamlamkhi. Pascal, Gottfried Wilhelm Leibniz amadi Carl Friedrich Gauss bu angang oiringaidagi cheisinglon (Mathematics) khotpagi angakpa mapangal uba fangkhi. Eseigi laipok Wolfgang Amadeus Mozart haibac masagi chahi 3dang subadagi eseigi mami utlakhi. Major Atomic Physics ta maming leiraba Enrico Fermi masagi chahi 25 changlakpada laipoki mami chongthorakhi. Lev Landau na Theoretical Physics ki Chairgi makok oikhibac masagi chahi 24dani. Malemda faoraba Jean-Francois Champollion masagi chahi 16 khaktang suba matamda hendok thoidokpa polyglot oina maming chatlakhi. Mameidadi mee amana puthokpa ngamdaduna leiraba Egyptki faoraba ariba mayeki khut-ee sing, ahakpa sing Champolliona pabangamkhi, puthokhi. Egyptki meehourolda awonba ama naha oiriba Champolliona purakhi.

Maming chatlaba Schopenhauergi waheida laipok haibac angang amani hairi. Russiagi angangi pukninglon neinaba (Child Psychologist) Kornei Chukovskygi waheida--------Angang amana chahi 2 subadagi houduna lolgi laipok-oi, makhoimuk yamna pukning cjinaba ngamba leite. Khwaidagi kanba pukning cjinaba thabakti nouriba anganglon acni haiduna Chukovskyna hairi. World Assembly of The International Organisation For Pre-School Educationgi chaoraba Bodyna nouna hourakliba punshida laipoki mami lei, makhoigi mamal lepkadabani haibagi wa chetsanhankhi. Matang acda “Uribu Unouna Punlani” haiba puyagi wa ac nganthorakley.

Aduna matam kuina Kangleicha singi marakta laipok pokhidrabanina ahal oiraba laipok amata ugadaba leitrabanina masana adum tajare kangleicha singi marakta laipok thorakadouribac malemcda laipok thoknarakliba acgumna naharol, anganglon lomdagi oigani. Pokludabadagi poklakadouribanina masana naharol maraktani. Makhoina mangal pirakani, makhoina lamjing pirakani, makhoina anouba yayol puraktuna mangkhigadouraba shaktam kallakhigani. Macda chingna-ningngai karimata leite. Puyagi wa “Uribu-Unouna Punlani” haibac soiba leitraba laipoani. Makhoibu ngacgi meerolna khourangna ngairi.

Thursday, May 02, 2013

Kangleipakta mahousana houjaramba yum,kei,thong,hena cingba sabada sijanaba oou makhalsing


Kangleipakta mahousana houjaramba yum,kei,thong,hee nachingba sabada sijanaba oo (wood) makhalsing



A,  AGMAN
B. 
C.   CHAM, CINGSU
D.
E.
F.
G.
H.   HEIJUKHA, HEINOU, HEICRANG, HEIBONG,HEITUP, HEIMANBI, HOUDONGMATHI
J.
K.  KHANGGRA, KHAEWOO, KHOK, KUROU, KHAN
L.  LEIHAOU, LAMMUK
M.  MESHI, MAKRUK
N.  NAOU-U
O.
P.   PHOTPHOLOU,PARAENG
Q.
R.
S.   SILHEIMA, SAL, SAIJARAK, SAMBA 
T.   TAN, TALHAOU, THANGJI, TUMITLA, TERA, THOIDINGNAM, TAIMARAENG, THAIBONG,
U.  U-NINGTHOU, U-CHAN. U-YIN, U-SOI, U-SINGSHA, U-THUM
V.
W.   WANG, WANGTHINAME
X.
Y.
Z.

"HANUBA HANUBI PAN THABA"


"HANUBA HANUBI PAN THABA"

--Meetei eikhoigi laining laisol, inat iyek, fijet chakcha mayamsi amata wattana thambirmE...Aduga laigi macha masuni hainariba meetei eikhoigi lining lichat laihaktaktagi ngakna chattuna adum lakli. Ngallingei matmdagi ngakna adum chatlakpana chahi yamsillaklabaahan oiraba meeOi amagi punsigum changdamnabidun a wari aC sagatpada mapung oiri... Aduna hanuba hanubi hairibase meetei eikhoigi laining laisolbuni..

--->wari aC karigidamak sagatkhibano amadi nungda kari fumlibano haibadu amuktang neinaraga yengbiyu.......

--->wari aCda yaoriba YONG salaigi YONGNAO singna laklaga ipu iben nakhoina tharibadu karino haina hangli. Karmna hairiba- yongnabu meerol ngangba heigadra, heiroi oihoktabani, aduga karigi wari aCdadi ngangliba... Masi atei natte, meetei eikhoiga wangang mannadaba sak chu khetnaba laining lambi tinnadaba meeOi kanglupki meeOising (mayang lamboiba) na kangleipaksida lakhi haibado matmdugi ningthougi sana yathangna fongna haiba yadabanani....

--->wari aCda PAN thai hairibasina kari fongdokli, meetei epa epusingduna masagi laining ngakna chatchaduna meeteina khullingduna palli, taibangpanba aCna hek leiribamakhei meetina meeteigi liklam ngakna chatkadabani haibagi wakhalga iroinana asengba meeteigi chara semE haiba wabuni PAN THABA hairibase. Amaromda meetei pokpa panthouna palem emada Egi maru piduna, E maru aduna taibang meekap thoraklaba kandasu Egi mari ni haiba khangnaba E-pan thaba haiduna chatnari....
--->"EPU EBEN NAKHOIGI PAN KHUTHADU LALLE,MUNNA FUTLAGA THAO, HAYENG NONGANBADA SEIJIN2 MUK WANGNA GE2 LAONA HOUGANI" asina takpadi meetei eikhoise hinglaganu, siro haiba natribara. Ahingba marudubu meida futladabu karmna hougadouriba, meetei eikhoigi laining laisol thadoklo haibani, masa2gi laining chatchadraba meedudi hingli haibagi wakhaktani asibaga pangkhak oire. Meetei oina poklabasu meegi lainingda mamig loukharabada, pandadi meetei machani aduga nungdadi meetei nattre..

--->meenam lang thaklakle, hikap yaikap thajille, chamjaraba meetei sing thakkat-halle, chumlaboi ning-halle. Masa2 gi laining thadoktuna chatnare, thajadabasingbu su namduna chat-halle. Asumna paktaknana meetei miyamna meetei laining thadoknakhibana yumgi lai thouOirudabana- awa ana kaya tarakkhi, hairibasi LAMPAN charubadagi Lengba gi matangduni. Asumna awa ana taraklaba matmdadi karino haiduna koichen chenduna yengnabadadi Yumgi Lai thouOirudabagini haiba khanglakkhi.... ...
--->Lampan charubadagi lengbana "HANUBA HENTAK-HANUBI THUM"
masa2 gi laining laisol thadokluraba meeteisingna awa ana tarakpadagidi meetei eikhoigi lainingna helli haina khangkhiba meetei eikhoigi laining laisolna helli haina takpa wabuni
henbabu-->HEN, khangna takpabu-->TAK, hentak.......
--->meetei eikhoigi laining laison ngakna chatchabana henna fei, eikhoigi lainingna pumnamaktagi athoibani... Meitei eikhoigi laining laisoldi thumE, aC wasibuna HANUBI THUM........... .

--->khoisaonara ba meeteisingna makhoibu hatlaga faragani haiduna hatluba singnarubadagi, ningthouga loutunaduna nam namduna makhoigi lainingda laiming louhankhiba aCna meetei eikhoigi laining laisol keku lotpa takhi.... Asumna matm sangna keku lottuna leirakpana ngasisu safongdri haiba yari........

--->ningthougi ka henba yathangbu kikhibana asumna thokkhi leibak machasa haina fongna wari loina liba ngamhankhidabaniko. Fongna haiba yadaba kayasina hayengi meeronna kakngaonadanaba epa epusingduna yamna wana fungga wari oina sagatpiduna thambirmbani... ....

--->adubu ngasidi fungga warigi channafm leitabagum thouOinabiraktre, kanasu leenadre, tabigadaba ibunggo ibemma singna oiroidaba kannadaba wari oina urakle... Kari thoklagaba meetei eikhoise....... ...........

Kege-Moirang gi Keithel Mapal maming sing


Kege-Moirang gi Keithel Mapal maming sing


1. KHORI KEITHEL:- Houjik houjik Eputhou Thangjing amasung Eputhou Nongshaba anigi marakta leiriba Laishangbam leikai leiriba mapham asidani, Khori keithel asidani Adon Khambabu Nongban amasung thoibi gi mapa bung anina Shamu khongyetkhiba mapham adubuni.
2. NGANGKHA KEITHEL:- NGANGKHA LEIKAI
3. KHOYON KEITHEL:- Moirang lamkhai
4. NGANGLOU KEITHEL OR AHONG KEITHEL:- Pukhram leikai amasung Chengei lampak.
5.KHAMBI KEITHEL:- KHUDEKPI, KWAKTA adwaida.
6. HIGA KEITHEL:- MAIREMBAM, PHAIREMBAM leikai.
7. OKCHIN OR AWOON KEITHEL:-Hojikki MOIRANG keithel.
8. CHENGLEI KEITHEL:-AHANTHEM leikai, PHIWANGBAM LEIKAI.
9. YAOSHU / PANDA HIDEN IROIWA KEITHEL:- SHRIBON LEIKAI